بعد از بيست سال كراهت ذاتي مذاكره با آمريكا از سوي جمهوري اسلامي ايران ، اكنون «دكتر محمد جواد لاريجاني» چهره شاخص جناح محافظه كار ايران اخيراً سنت شكني كرده و مذاكره ايران با آمريكا را مشروط به احصاء منافع ملي ايران ، به دولتمردان تهران توصيه و تجويز كرده و حتی پيش بينی کرده در صورت پيروزی جورج بوش در انتخابات رياست جمهوری آمريکا، بدليل نفتی بودن تيم وی و ميل ايشان جهت برخورداری از منافع نفتی ايران مناسبات ايران و آمريکا بسمت بهبود خواهد رفت.
«علي ابن ابيطالب» نخستين امام شيعيان ، نزد ايرانيان از منزلت والائي برخوردار است تا جائيكه توصيه هاي اخلاقي وي براي شيعيان هم شأن احكام ديني ارزيابي مي شود.
وي در يكي از بيانات خود به پيروانش توصيه مي كند كه :
«به بدترين دشمنان تان «همه» فُحش تان را ندهيد ! و با بهترين دوستانتان «همه» اسرارتان را در ميان نگذاريد!»
منطق حاكم بر اين توصيه ناظر بر اين واقعيت است كه با لحاظ حداقلي از احتمال براي مصالحه با بدترين دشمن ، هزينه هاي چنين مصالحه اي پائين نگاه داشته شود و حجم شرمنده گي ها به حداقل برسد.
همچنانكه همين منطق براي احتمال خصمانه شدن مناسبات با بهترين دوستان بمنظور به حداقل رساندن امكان آسيب پذيري از دوستِ دشمن شده (با ندانستن همه اسرار) تاكيد شده است.
اما بعد از بيست سال ناسزاگوئي دو كشور ايران و آمريكا به يكديگر ، در صورت تن دادن ايران به توصيه «دكتر لاريجاني» جهت مذاكره با آمريكا ، آيا ديگر ناسزائي بجا مانده كه طرفين به يكديگر نگفته باشند!؟
اين سوالي است كه لاريجاني پاسخ به آنرا دوازده سال پيش در رساله «ده فرمانِ»! ارائه شده اش به كنگره منطق در دانشگاه شهيد بهشتي داده است :
«زبان ، طريقيت دارد نه موضوعيت»!
بجز جناح چپ ايران كه در سابقه سياسي اش ركورد مبارزه طلبي شان با آمريكا با اشغال سفارت اين كشور در سال 58 به ثبت رسيده ، تاكنون ديگر جناحهاي شريك در حكومت ايران به تناوب سيگنالهاي مختلفي از تمايلشان به بهبود مناسبات با آمريكا را ساطع كرده اند.
ده سال پيش از اين نيز نخستين بار «عطـــاالله مهاجراني» معاونت حقوقي ـ پارلماني هاشمي رفسنجاني ، رئيس جمهور وقت ، طي مقاله اي در روزنامه ميانه رو «اطلاعات» چاپ تهران مشابه اظهارات امروز لاريجاني را مطرح كرده بود.اما نقطه نظرات مهاجراني در آن مقطع با عتاب شديد آيت الله
خامنه اي مواجه شد و آيت الله ضمن تقبيح مهاجراني ، وي و ديگر دولتمردان را از نزديك شدن به اين بحث منع كرد .
همچنانكه بعد از مهاجراني ، «سعيد رجائي خراساني» سفير سابق ايران در سازمان ملل متحد و نماينده دست راستي دور چهارم مجلس شوراي اسلامي نيز با فاصله اي چند ساله طي نامه مبسوطي به آيت الله خامنه اي مطرح كننده اين بحث شد.
كمااينكه خودِ «لاريجاني» نيز پيش از اين و بتناوب مطرح كننده لزوم مذاكره با آمريكا در چارچوب منافع ملي ايران بوده است.
لاريجاني علي الظاهر وابسته به اردوي محافظه كارهاست و از نقطه نظر شخصيتي سياستمداري جسور و صريح الهجه و تا حدودي نامتعارف است.
نامتعارفي لاريجاني باعث شده كه حتي جناح راست نيز كه متحدان وي محسوب مي شوند در نزديكي به وي جانب احتياط را رعايت كنند.
او چون ماهي ليز و لغزنده است !
لاريجاني سياستمداري است كه علي رغم برخورداري از قابليتهاي بالاي ديپلماتيك ، طي بيست سال گذشته جمهوري اسلامــــي ايران هنوز نتوانسته در جايگاهي كه شايسته خود مي داند قرار گرفته و بدرخشد .
وي علي رغم خصلت «خود برتر بيني اش» ، همواره در جناح خود با «دكتر علي اكبر ولايتي» وزير خارجه پيشين و هم جناحي اش ، هم ارز و مقايسه شده.مقايسه اي كه عموماً محصول شيريني بنفع وي ببار آورده!
موضعگيري اخير لاريجــاني مبني بر بهبود مناسبات ايران و آمريكا در صورت پيروزي «جورج بوش» در انتخابات رياست جمهوري آمريكا ، بدليل نفتي بودن تيم وي و ميل ايشان جهت تمتع از منافع نفتي ايران ، تفاوت «لاريجاني» را با «ولايتي» بخوبي نشان مي دهد.
پاسخ كليشه اي كه ولايتي يكماه پيش به اين سؤال كه «پيروزي كداميك از كانديداها در انتخابات رياست جمهوري آمريكا را بنفع ايران ارزيابي مي كنيد؟» تفاوت محتوائي اين دو را بخوبي نشان داد:
«براي ما هيچ فرقي نمي كند . دمكراتها و جمهوريخواهها همواره نشان داده اند كه در سياستهاي خصمانه شان عليه ايران ، مشترك الموضعند»!
ولايتي بر خلاف لاريجاني اهل ريسك و جسارت نيست و عموماً در موضعگيريهايش مي كوشد خود را صرفاً در وراي گارد رهبري ايران قرار دهد.
بيت الغزل پاسخهاي وي در جميع مصاحبه ها و اظهار نظرهايش در خصوص سياست خارجي ايران همواره با يك جمله شروع شده است:
«همانطور كه مقام معظم رهبري فرمودند ...»
لاريجاني كه زماني قائم مقام وزارت خارجه ايران در دوران تصدي مسئوليت ولايتي در اين وزارتخانه بود خيلي سريع خطرناك بودنش را براي موقعيت وزارتي ولايتي نشان داد.
نخستين هشدار را ولايتي زماني احساس كرد كه در اجلاس سران غير متعهدها در «هراره» آيت الله خامنه اي علي رغم حضور ولايتي ، لاريجاني را طرف مشاوره خود براي تهيه متن سخنرانيش در اجلاس هراره قرار داد.
با توجه به ساختار سنتي حاكم بر بوروكراسي اداري ايران كه مبتني بر كلكتيويسمي باندي بوده كه در آن شرط ورود به سيستم تقرب به اقطاب قدرت و شرط ترقي در آن سيستم ، تمكين در برابر اقطاب قدرت است ، درخشش لاريجاني در ساختار وزارت خانه اي كه ولايتي در رأس ، آن قرار بود تنها تك ستاره مجاز به درخشيدن باشد ، سركشي و جُرمي سنگين بشمار مي رفت!
ولايتي بفراست تشخيص مي داد ، ماندن لاريجاني در وزارت خارجه بمعناي تنگ شدن جا براي خودش خواهد بود.
به همين دليل ستاره اقبال لاريجاني از آن تاريخ ببعد در وزارت خارجه رو به افول گذاشت و عندالاقتضاء وي پس از مدتي كوتاه اكتفاي بر كرسي پارلمان كرد.
در انتخابات رياست جمهوري سال 76 نيز در موقعيتي كه همه گمانه زنيها معطوف به بُرد ناطق نوري در مقابل خاتمي بود و از لاريجاني بعنوان كانديداي اصلي وزارت خارجه كابينه ناطق ياد مي شد باز اين ولايتي بود كه بدنبال افشاي «مشكوك» مذاكرات محرمانه لاريجاني با «نيكلاس براون» مدير كل وقت خاورميانه اي وزارت خارجه انگلستان در لندن و جنجالي كه جناح چپ ايران با تمسك به اين مذاكره عليه لاريجاني دامن زد و شانس وي را براي تصدي اين پست به صفر كشاند ، نفس راحتي كشيد.
حذف ناباورانه لاريجاني در آن ايام ، بمعناي تضمين تداوم مقام وزارتي ولايتي در صورت پيروزي ناطق نوري بود . پيروزيئي كه در آن ايام بسيار محتمل بنظر مي رسيد.
لاريجاني يكسال بعد از آن كه كمدي تاريخ هم ولايتي و هم ناطق نوري را از صحنه دولتمردي ايران بصورتي كاملاً ناباورانه دور كرد در مصاحبه با روزنامه جنجالي جامعه گفت:
«بيرون درز كردن مذاكرات من با نيك براون بخشي از رقابت انتخابي بود كه از داخل وزارت خارجه شكل گرفت چرا كه احساس شده بود اگر ناطق نوري رئيس جمهور شود انتخاب او براي وزارت خارجه ممكن است من باشم»!
فهم منظور لاريجاني از اظهارات فوق براي آشنايان با فضاي سياسي ايران چندان دشوار نيست!
دعوت كنوني لاريجاني به آغوش گشائي ايران براي مذاكره با آمريكائيها هيچ تاثيري كه نداشته باشد يكبار ديگر اين فرصت را به وي مي دهد تا ضمن ارزيابي ضريب شدت مخالفت داخلي با اين پيشنهاد جايگاه سياسي خود را نيز در مجامع ديپلماتيك به نقد بكشاند.
علي القاعده جناح چپ ايران بدليل طلايه داري مبارزه با آمريكا تاكنون چندان رغبتي جهت پيش قدم شدن براي بهبود مناسبات با آمريكا از خود نشان نداده اما چنانچه روند بهبود مناسبات دو كشور اجتناب ناپذير باشد ، رئيس جمهور خاتمي در صورت تجديد رياست جمهوريش در دور دوم ، زيركانه مي تواند با انتصاب لاريجاني در سمت وزارت خارجه كابينه جديدش گام مهمي در مسير ساماندهي به مناسبات فريز شده دو كشور بردارد.
اين انتصاب منجر به آن مي شود تا از سوئي با گزينش يك چهره سرشناس از جناح محافظه كار در مقام وزارت خارجه كه جسارت و اعتماد بنفس لازم را جهت حل و فصل مناسبات با آمريكا را دارد ، ضمن آنكه اصلاح طلبان خود را از بدنامي باني مذاكره با آمريكا شدن در مقابل رقيبانشان برهانند ، ضريب كارشكني محافظه كارها در مسير سياست تنش زدائي با آمريكا را نيز به حداقل برساند.
از سوي ديگر ، در صورت ايجاد مناسبات سياسي دو جانبه و بازگشائي سفارت آمريكا در تهران ، اصلاح طلبها در مقابل اين استدلال افراطيون جناح راست كه همواره مدعي آنند آمريكا عموماً طي بيست سال گذشته عليه ايران شيطنت و كارشكني و توطئه كرده ، از اين توجيه برخوردار مي شوند كه با ايجاد مناسبات رسمي سياسي ، اقدامات آمريكائيها را در بستر مناسبات قانونمند ديپلماتيك قرار داده كه با در دسترس و تحت نظارت بودن سفارتخانه آنها در ايران ، شيطنتهاي آمريكائي را قانونمند كرده ! و برخلاف گذشته اين كشور در قابل سياستهايش با ايران پاسخگو خواهد شد .
با توجه به آنكه لاريجاني از احترام و محبوبيتي ويژه نزد آيت الله خامنه اي برخوردار است ، اين عقبه فرصت آنرا به لاريجاني مي دهد كه چنانچه تابوي مذاكره و حتي رابطه جمهوري اسلاميِ ضد امپرياليستي ايران با آمريكا با مساعي وي بشكند، آنگاه بتواند اين توجيه را به قائلين سازش انقلابيون ايران با شيطان بزرگ بدهد كه :
بهترين شكارچيان ، الزاماً بهترين شكاربانان خواهند شد!
هر چند طي بيست سال گذشته نزديكي با آمريكا براي ايران ، همچون حرام بودن مصافحه مردان مسلمان با زنان نامحرم ، فعل حرام تلقي مي شده اما به تعبير لاريجاني :
مسلمانان « وردي» بلدند كه بعد از خواندن آن ، با زنان نامحرم خيلي كارهاي ديگري نيز، مي شود كرد!
داريوش سجادي
21/آذر/79
نشريه گُلف 2000 ـ نيويورک
13 /دسامبر/2000
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر